Antoine Pickels

Je doceert performance- en bodyart in La Cambre, een school voor visuele kunsten. Wat houden die vakken zoal in?

Antoine Pickels: ‘In mijn vakken staat het lichaam centraal. Het is het primaire medium waarmee de kunstenaar zich uitdrukt. Je zou het vak ook levende kunsten kunnen noemen. Want in tegenstelling tot de beeldende kunsten (schilderen, beeldhouwen …) is het materiaal waarmee je in performanceart werkt het lichaam.’

Dat doet me de denken aan een act van Marina Abramović. Een Servische kunstenares die in 2009 in het MoMa (Museum of Modern Art) een performance-act opvoerde waarbij zij het publiek uitnodigde om rechtover haar te komen zitten, zonder iets te zeggen.

‘Marina Abramović is een klassiek voorbeeld van performance-art. Met haar act in het MoMA toonde ze hoe je je lichaam als instrument kunt inzetten om iets over te brengen. Ze liet mensen voelen welke energie er in het hier en nu tussen twee lichamen kan onstaan. De kunstenares wordt zowat als de moeder van performance-art gezien. Al moet ik eraan toevoegen dat sommigen haar werk te commercieel vinden.’

Wanneer was het voor jou duidelijk dat je je wilde toeleggen op de levende kunsten?

‘Tot mijn 26e was ik vooral actief als kunstschilder. Het schildersvak heb ik van mijn moeder geleerd. De schilderijen die je hier ziet, zijn trouwens van haar. Waarom ik overgeschakeld ben op de levende kunsten? Vooral omdat ik de visuele kunsten te veel een wereld van de bourgeoisie vond. Ik vond het interessanter om in een artistiek domein te werken waarin je sociale klasse geen doorslaggevende rol speelt.’

In 2023 was je curator van het performancefestival TROUBLE. Wat was het thema van dat festival?

‘Zoals de titel It’s about time aangeeft, stond voor de twaalfde editie het thema ‘tijd’ centraal. Over de tijd die we aan onszelf, onze relaties en ons werk besteden. Over de verleden tijd en de tijd die we in het hier en nu beleven. Maar het thema is niet het meest essentiële. We willen het publiek vooral met nieuwe ogen leren kijken. We besteden veel aandacht aan visies die zich in de rand van de samenleving en dus niet meteen in het centrum ontwikkelen. Daarom laten we tijdens het festival een flink aantal kunstenaars die minderheidsgroepen vertegenwoordigen aan het woord. Je kunt er niet naast dat de kunstscene vandaag nog overwegend wit en mannelijk is. Wij bieden daarop een antwoord door heel wat vrouwelijke kunstenaars en mensen uit de LGBTQIA-gemeenschap en nietEuropese landen (Latijns-Amerika, Azië, Afrika) een forum te geven. De kunstwereld mag geen eiland op zich zijn. Ze moet een weerspiegeling zijn van wat er zich in onze diverse samenleving afspeelt.’

Welke performance-act heeft jou recent geraakt?

‘The NarcoSexuals van Dries Verhoeven. Het is een combinatie van een theaterstuk en een performance-act. In het stuk portretteert Dries Verhoeven een groep mannen die zich in seksueel druggebruik verliezen. De maker stelt interessante vragen. Waarom zoeken een aantal mannen vandaag hun heil in schaamteloze lustbeleving? Vanwaar hun nood om dit in een soort van bubbel te doen? Is dit een teken aan de wand dat we seksuele idealen te grabbel gooien? Of is dit veel meer een uiting van kwetsbaarheid en een zoektocht naar kameraadschap? Dries Verhoeven vertelt dit op een heel eigen manier. Met een vernieuwende taalvorm zoals niemand hem dat heeft voorgedaan. En met een gevoel voor esthetiek dat over meer dan mooie vormen gaat. Het stuk heeft iets heel puurs. Zijn manier van vertellen daagt me uit. Precies wat ik van kunst verwacht. Het stuk heeft trouwens een heel positieve recensie in De Standaard gekregen. Maar liefst vijf sterren. Persoonlijk vind ik het heel knap dat hij erin slaagt om fenomenen die zich aan de rand van de samenleving afspelen bespreekbaar te maken. Tegelijkertijd toont hij aan dat ze over iets universeels gaan.’

Rond welke thema’s zou je nog willen werken?

‘Rond arbeid en vrije tijd. We bekijken werk te snel als iets negatiefs. Denk maar aan het grote verlangen om te stoppen met werken en op pensioen te gaan. Terwijl werk iets heel bevrijdends kan zijn. Er zijn bovendien een heel aantal jobs die onvoldoende gewaardeerd worden. Hoe komt het dat de waardering die we in het begin van de covidperiode massaal toonden aan mensen die in essentiële sectoren werken alweer weggeëbd is?’

‘Een andere vraag die me bezighoudt, is: hoe gebruiken we onze tijd? Net zoals veel mensen heb ik het gevoel dat ik aan tijdshonger lijd. Veel te vaak hol ik achter de dingen aan. Een inspirerend boek rond dat thema, is Alienation & Acceleration van de Duitse schrijver Harmut Rosa. Hij heeft het over de contradictie tussen de nieuwe technologieën die ons zogezegd tijd besparen en ons gevoel dat we continu tijd te kort hebben.’

‘Gelukkig woon ik sinds 2010 terug in Linkebeek. Voordien heb ik vooral in grootsteden (Parijs en Brussel) gewoond. Toen mijn moeder overleed, ben ik teruggekeerd. Naar dit huis waar ik tussen mijn 7e en 17e heb gewoond. Ik ben thuisgekomen. Als kind heb ik veel tijd in dit bos doorgebracht. Het was confronterend om te zien wat de tijd met het bos heeft gedaan. Een boom zoals de Canadese eik is een bedreigde soort geworden. Dat er nieuwe boomsoorten in de plaats zijn gekomen, is even verrassend.’

Welke andere kunstvormen kan jij nog smaken?

‘Kunst speelt een heel belangrijke rol in mijn leven. Daarnet luisterde ik nog naar de operettes van Jacques Offenbach. Ik hou ook van industriële muziek. Een band waarvoor ik veel appreciatie heb, heet Tuxedomoon. Ze zijn een experimentele rockgroep die in San Francisco ontstond en waarvan sommige leden in Brussel gewoond hebben.’

Hoe zou jij kunst definiëren?

‘Kunst helpt ons om dit leven lichter te maken. Het is levensnoodzakelijk. Kunst opent de deuren van een ruimte waar je je kunt terugtrekken uit de dagelijkse realiteit die vaak als gewelddadig wordt aangevoeld. Ze brengt je naar een plek waar je gedachten vrij zijn en waar je nog kunt dromen. Levende kunsten bieden daarenboven een spiegeleffect. Het menselijke lichaam dat je op de scène ziet, nodigt je uit om je eraan te spiegelen en je te doen inzien dat je met bepaalde emoties niet alleen staat.’

Wat is het sterkste citaat over kunst dat je tot nu toe al gehoord hebt?

‘Een quote van Robert Filliou, een Franse performer, dichter en plastisch kunstenaar. ‘L’art est ce qui rend la vie plus intéressant que l’art.’ Kunst wordt pas echt kunst als ze erin slaagt om het leven interessanter te maken dan kunst. De kracht van kunst bestaat erin dat ze ons anders doet kijken, ons transformeert tot nieuwe mensen.’

Tekst: Nathalie Dirix
Foto: © Tine De Wilde
Uit: sjoenke maart 2024