Jocelyne Coster

In je zeefdrukken combineer je het lijnenspel van vingerafdrukken met dat van geografische kaarten. Wat wil je daarmee uitdrukken?

Jocelyne Coster: ‘Het is opvallend hoezeer die lijnen op elkaar lijken. Het laat zien hoe sterk we onderling met elkaar verbonden zijn. Die gedachte heeft me altijd gefascineerd. Ook toen ik jong was en veel reisde. Vanuit het vliegtuig nam ik toen panoramische foto’s van de aarde die ik met topografische kaarten bewerkte. Later ben ik in mijn werken cartografische beelden en digitale vingerafdrukken gaan combineren. Ik ben gefascineerd door de gelijkenissen tussen het oneindig grote en het oneindig kleine. Mijn werken gaan over hoe de micro- en macrokosmos elkaar overlappen en met elkaar versmelten.’

Wat fascineert je in vingerafdrukken?

‘Eigen aan de mens is dat hij zijn stempel wil drukken. Hij wil iets nalaten dat zegt: ‘Hier ben ik geweest.’ Bijvoorbeeld in de grotten van Lascaux waar mensen dat al duizenden jaren geleden deden. Ondertussen heeft de ecologische voetafdruk van de mensheid gigantische proporties aangenomen. De klimaatverandering vertelt ons dat het zo niet verder kan. En als je ziet dat de lijnen op onze huid en die van de aarde één geheel vormen, dan kan je toch niet anders dan tot de conclusie komen dat wij deel uitmaken van het hele ecologische systeem en dat het aan ons is om het tij te doen keren. Dat is de kernboodschap van mijn werk eco-eco. Het toont hoe de economie zich tegen de ecologie keert en ze zo steeds meer vernietigt. Maar het werk houdt ook een bepaalde vorm van hoop in. We kunnen de twee steeds met elkaar verzoenen.’

Je klinkt heel geëngageerd voor onze wereld. Heb je dat van thuis uit meegekregen?

‘Ik zie mezelf als het resultaat van de actieve pedagogiek zoals de école Decroly in Ukkel die toepast. Waarbij je vooral leert door scherp te observeren en zelf ervaringen op te doen. Kinderen worden bijvoorbeeld uitgenodigd om iets mee te brengen naar de les dat hen interesseert. Stel dat iemand een schildpad meebrengt. Dan zal de leerkracht die situatie gebruiken om zowel wiskundige, taalkundige, geschiedkundige als aardrijkskundige zaken uit te leggen. Dat een schildpad vier poten en een heel aantal schubben heeft en 150 jaar oud kan worden, is een wiskundig gegeven. Dat het dier al in de prehistorie leefde, heeft dan weer een historische dimensie. Er is ook de literaire invalshoek van waaruit je het dier kunt bekijken. Denk maar aan het sprookje van La Fontaine over de haas en de schildpad. Je kunt je ook de vraag stellen waar schildpadden op onze aarde het meest voorkomen. Dat is aardrijkskunde. Die verschillende perspectieven tonen aan hoe alles met alles verbonden is. De natuur, dat zijn wij. Het is dan ook aan ons om voor de natuur te zorgen.’

Je maakt niet alleen zeefdrukken. Je creëerde ook een aantal artistieke creaties zoals Astrolabe. Waarover gaat dat werk?

‘De naam verwijst naar een meetinstrument waarmee de hoogte van sterren bepaald werd. Stuurlui gebruikten het om zich te oriënteren. Het werk hing boven een wenteltrap op de luchthaven Brussel-Nationaal die naar de viplounge leidt. Het staat symbool voor de reis die we tijdens ons leven op aarde afleggen. Een reis waarin we onszelf voortdurend bijsturen en telkens herpositioneren.’

Sommige van je artistieke creaties staan op openbare plaatsen. Hoe belangrijk vind je dat?

‘Wat ik vooral belangrijk vind, is dat ze in het geheel geïntegreerd zijn en een extra betekenis en dimensie aan de ruimte geven. Het zijn telkens creaties op maat waarbij ik vertrek vanuit de ruimte en op basis daarvan iets maak.’

Hoe zou je jezelf als persoon omschrijven?

‘Menselijke contacten en relaties zijn essentieel voor mij. Het is niet belangrijk uit welk milieu je komt, wat je diploma of culturele achtergrond is. Wat mij interesseert, is wat voor soort persoon je bent. Ik heb het geluk gehad meer dan 35 jaar in het kunstonderwijs voor volwassenen gestaan te hebben. Daar kwamen mensen uit alle hoeken van onze samenleving samen. Zo had ik ooit in dezelfde klas rappers uit Schaarbeek en de echtgenote van een Europarlementslid. Ik vond het geweldig om te zien hoe ze met elkaar in dialoog gingen en om elkaar gaven. Zoiets kan me oprecht blij maken.’

Hoe kijk je naar ouder worden?

‘Ik ben 68 jaar. Net zoals iedereen weet ik niet naar welke oorden ik zal gaan als mijn leven ten einde is. Er zijn dagen, vooral in de lente en in de zomer, dat ik het leven echt mooi vind. Maar er zijn ook dagen, vooral in de winter, dat ik het moeilijk vind om ouder te worden. Dan kan ik in een spiraal van negatieve gedachten terechtkomen en iets te lang bij de dood blijven stilstaan. Met ouder worden reflecteer ik meer. In mijn jonge jaren wilde ik vooral de wereld verkennen. Vandaag maak ik eerder een innerlijke reis. Ga ik veel meer op ontdekking naar de kern van wie ik werkelijk ben. Het is een plek die mij innerlijke rust brengt en waarin je leert aanvaarden dat alles rondom jou tijdelijk is.’

Welke artiest inspireert jou?

‘De Britse regisseur en scenarist Peter Greenaway. Ik hou vooral van de weelderige decors in zijn films. Ze zijn als het ware acteurs. Voor hij regisseur werd, was hij beeldend kunstenaar. Dat verleden geeft zijn films een heel eigen stijl.’

Hoe ben je in Linkebeek terechtgekomen?

‘Ik woon al 37 jaar in Linkebeek. In een van de twee rijtjeshuizen die mijn moeder ooit in de Hollebeekstraat kocht. Mijn zus woont in het andere. Heel fijn, omdat we heel goed met elkaar opschieten.’

Stel dat je gevraagd wordt om een kunstwerk te maken over Linkebeek, wat zou je dan visualiseren?

‘Wees maar zeker dat ik iets met de loop van een beek zou doen. Voorlopig wijk ik nog niet van mijn geliefkoosd thema af.’ (lacht)

Waar wil je in de toekomst nog rond werken?

‘De steile opgang van extreemrechts verontrust me. Het is een bedreiging voor onze democratie. Het baart me grote zorgen. Des te meer omdat mijn vader tijdens de oorlog bij het verzet was en bijna zijn leven gegeven heeft om ons voor dat soort totalitaire regime te beschermen.’

Wat is je levensmotto?

‘Blijf verwonderd. Ik hoop dat het ouder worden me niet gaat beletten om geraakt te worden. Ik wil verwonderd blijven en verontwaardigd naar de wereld kunnen blijven kijken.’

Meer info: www.jocelynecoster.be

Tekst: Nathalie Dirix
Foto: © Tine De Wilde
Uit: sjoenke oktober 2023