Viskwekerij opent haar deuren

Menige Linkebekenaar is ongetwijfeld al voorbij de viskwekerij van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) langs het Dwersbos gewandeld of gefietst. Toch weet niet iedereen wat er zich in en rond het gebouw en de 26 vijvers op de 8 hectare grote site afspeelt. Een opendeurdag op zaterdag 30 april, vooral bedoeld voor de inwoners van de gemeente, moet hier verandering in brengen. ‘Op vraag van buren en groepen geven we hier geregeld een inkijk in onze werking. Maar een echte opendeurdag, dat moet al 15 jaar geleden zijn’, zegt Johan Auwerx, coördinator van het Onderzoekscentrum voor Aquatische Fauna.

Niet alleen vis

Dat is meteen ook de officiële benaming van de viskwekerij. ‘We doen meer dan vissen kweken. We hebben aandacht voor alle bedreigde soorten die in en aan het water leven. Zo zijn we zes jaar geleden begonnen met amfibieën. Momenteel kweken we twee bedreigde paddensoorten. Zo hebben we een project lopen rond de vroedmeesterpad, die onder meer hier vlakbij in Sint-Genesius-Rode leeft, maar het niet gemakkelijk heeft in Vlaanderen.

Wij werken eerst een strategie uit om het beestje te herintroduceren op bepaalde plekken, waaronder ook natuurgebied Den Bocht in Linkebeek. Dat houdt in dat we de padden in onze kweekhallen en vijvers grootbrengen om ze nadien ter plaatse uit te zetten. Daar eindigt onze taak niet. Pas als we zeker weten dat de populatie stabiel is, kunnen we ze loslaten. Monitoring is een belangrijk onderdeel van onze werking. We hebben iedere dag mensen op het terrein die kijken hoe het met een bepaalde soort gesteld is. Het is al mogelijk om de aanwezigheid van vissoorten te achterhalen door het nemen van een simpel waterstaal.’

Met de waterfauna in Vlaanderen gaat het volgens Johan de goede kant uit. ‘Bepaalde soorten doen het beter, denk maar aan de snoek. Toch hebben we nog heel wat werk voor de boeg. Toen ik hier in 1993 begon, kreeg ik te horen dat de waterlopen en vijvers na 15 jaar allemaal proper zouden zijn. Dat is jammer genoeg niet het geval. In tal van straten ligt er geen riolering, waardoor er toch afvalwater in de natuur terechtkomt. Accidentele lozingen zijn helaas geen uitzondering, waardoor we op sommige plekken alweer van voor af aan zijn moeten beginnen. Er zullen altijd soorten zijn die een duwtje in de rug kunnen gebruiken. De noodzaak van dit centrum zal blijven bestaan.’

De laatste jaren haalt het Linkebeekse onderzoekscentrum geregeld de media met alweer een succesvolle uitzetting. Best opvallend, aangezien het voortbestaan van de viskwekerij een zevental jaar geleden nog aan een zijden draadje hing. ‘De toenmalige Vlaamse regering besliste om ons geen middelen te geven. Met steun van de Visserijcommissie, die zich inzet voor de hengelaars, bleef het centrum in een minimale bezetting draaien. Door die centen konden we voorkomen dat het goed onderhouden vijverpark en de gebouwen in verval zouden raken. Uiteindelijk hebben we de overheid kunnen overtuigen van de noodzaak van een centrum zoals het onze voor het opzetten van beschermingsprogramma’s. Na de doorstart leefde het besef dat we meer naar buiten moesten komen met onze werking. Vroeger waren we vooral bezig met wetenschappelijke publicaties. Als die door 200 mensen worden gelezen, was het veel. Een reportage of filmpje levert meteen duizenden views op. Het wetenschappelijke luik blijft belangrijk, maar het is even belangrijk om mensen te laten weten waar we mee bezig zijn.’

Platte kaas en forel

Doorheen de tijd heeft de viskwekerij enkele gedaantewisselingen ondergaan. ‘Bij de opstart aan het einde van de negentiende eeuw was het hier een private viskwekerij voor forel. Brusselaars zakten toen tijdens het weekend graag af naar Linkebeek voor een boterham met plattekaas en forel. Nadien kwamen de vijvers in handen van een stichting verbonden aan de universiteit van Leuven. Landbouwingenieurs kwamen hier leren hoe ze Afrikaanse vissoorten moesten kweken, waarna ze naar Congo vertrokken om hun kennis in de praktijk om te zetten. Na de onafhankelijkheid van Congo deden de vijvers vooral dienst voor het kweken van vissen voor de hengelsport. Toen de viskwekerij begin jaren negentig van de Belgische staat naar het Vlaamse Gewest werd overgeheveld, stelde ze niet veel meer voor en waren veel vijvers gedegradeerd. Nadat de Vlaamse overheid er zwaar in investeerde, werd de focus verlegd naar bedreigde soorten. Of het hier dan echt de perfecte plek is om vis te kweken? Zeker en vast. Het kalkrijke bronwater, dat voor voeding van de vijvers zorgt, is van prima kwaliteit en maakt dat je minder kans hebt om ziektes en exotische soorten binnen te krijgen.’

Het onderzoekscentrum is op kruissnelheid. Toch zijn er nog aandachtspunten. ‘We krijgen veel aanvragen. Doordat we in onze kweekhal wat krap zitten, hebben we er helaas al moeten weigeren. Verder zou een serre op het terrein een meerwaarde hebben, nu we ons in de toekomst ook met kweekprogramma’s voor libellen, kreeften en amfibieën gaan bezighouden. Hier stond vroeger wel een oude serre, maar die is afgebroken en een nieuwe bouwen is niet vanzelfsprekend’, zegt Johan, die nog aangeeft dat de weergoden de viskwekerij soms parten spelen. ‘Na een storm hebben we altijd veel opkuiswerk. En tijdens stormweer moeten we extra alert zijn. Dan komen we om het uur ter plaatse controleren hoe het met de waterkwaliteit in de kweekhallen gesteld is. Ik woon gelukkig vlakbij en ben snel ter plaatse als er een alarm in werking treedt. Een overstroming, en zo zijn er wel al enkele geweest, is nadelig voor ons. Modderwater doet de waterkwaliteit geen goed. En als onze vijvers overlopen, komen vissen in andere vijvers terecht. Het Agentschap voor Natuur en Bos heeft plannen om het water hogerop tegen te houden, maar die zijn nog in de studiefase.’

Tijdens de opendeurdag op 30 april kan je de tentoonstelling, de videoprojectie en de aquaria permanent bezoeken tussen 9.30 en 16 uur.
Ook zijn er rondleidingen met een Nederlandstalige gids (10 uur, 13 uur, 15 uur) en een Franstalige gids (11 uur en 14 uur).

Tekst: Jelle Schepers.
Foto: © Tine De Wilde
Uit: sjoenke april 2022